Σχεδόν Έρωτας -μια κριτική

Έφτιαξα αυτό το blog για να λειτουργεί ως συμπλήρωμα της ιστοσελίδας μου. Να μπορώ να ενημερώνω όσους ενδιαφέρονται για το έργο μου για το τι καινούργιο γράφω, το τι γράφεται για τα βιβλία μου, όπως βέβαια και να ανταλλάσω απόψεις με φίλους του ιντερνετ πάνω σε ζητήματα λογοτεχνίας.
Με αυτή, λοιπόν, τη λογική δημοσιεύω κατά καιρούς και post με συνεντεύξεις μου και με κριτικές για τα βιβλία μου.
Ανάμεσα στις τελευταίες και αυτή που ακολουθεί


Μάνος Κοντολέων, Σχεδόν έρωτας, διηγήματα, σελ. 168, Πατάκης, 2006
Πέρα από το έργο του που εντάσσεται στην παιδική και την εφηβική λογοτεχνία (έργο που δίκαια τον έχει κατατάξει ανάμεσα στους δύο ή τρεις σημαντικότερους εκπροσωπους της των τελευταίων 30 χρόνων,) ο Μάνος Κοντολέων (γεν. 1946) μας έχει δώσει και περισσότερα από δέκα πεζογραφικά βιβλία που απευθύνονται στο ενήλικο κοινό. Παρόλο που ο χώρος του βιβλίου δύσκολα αποδέχεται κάποιον όταν ξεφεύγει από την εικόνα που έχει δημιουργηθεί για αυτόν (συχνά και δίχως την θέλησή του) αξίζει τον κόπο να πούμε πως το αλληγορικό μυθιστόρημα του Κοντολέων Ιστορία Ευνούχου (2001) ήδη χαρακτηρίστηκε από την κριτική ως γραμματολογικό γεγονός (Άλκηστις Σουλογιάννη στο περιοδικό Διαβάζω, τεύχος 416) ενώ το μυθιστόρημά του Ερωτική αγωγή αποτελεί ένα εξαιρετικής τόλμης ερωτογράφημα, το οποίο επιχειρεί να ερμηνεύσει ολόκληρο τον 20ο αιώνα ως ένα αντιθετικό σχήμα απελπισμένης αναζήτησης και αμήχανης άρνησης του ερωτισμού (εγχείρημα που, με λίγες εξαιρέσεις, αγνοήθηκε από την προσανατολισμένη σε εύκαιρες ηθογραφίες κριτική).
Τα διηγήματα του Σχεδόν έρωτας (όπως και το θεατρικό έργο Η τέταρτη εποχή, Πατάκης 2005) αποτελούν την συνέχεια της ίδιας διερεύνησης: την αναζήτηση της προσωπικής ταυτότητας δια του ερωτικού (του σεξουαλικού) προσδιορισμού. Λόγου χάρη, η ηρωϊδα (ο ήρωας;) του Δόλου (το εμβληματικό πρώτο διήγημα της συλλογής – και μια από τις πιο ευτυχισμένες πεζογραφικές στιγμές του Κοντολέων) γνωρίζει την δόξα υποδυόμενη έναν άλλον• ωστόσο ο άντρας που έγινε γυναίκα και Ολυμπιονίκης στο τέλος της ζωής της αναγκάζεται να διεκδικήσει ξανά αυτήν την κλεμμένη ταυτότητα διά του θανάτου της (ουσιαστικά δια της αυτοκτονίας της, σε μια βίαιη επίθεση μιας συμμορίας σε ένα σούπερ μάρκετ – και το αίμα στο στήθος της γίνεται το κρίσιμο μετάλλιο της ζωής της.
Το στοίχημα του έρωτα που πάντοτε συνοδεύεται από το μετέωρο βήμα του «σχεδόν» διατρέχει και τα εννιά διηγήματα της συλλογής: η απάτη, η σεξουαλική ελευθεριότητα, το παιχνίδι των ρόλων, η υποδόρια αλλά θανάσιμη υπονόμευση του αστικού ερωτισμού, η μελαγχολία του ανικανοποίητου, η δοξολογία των υπονοουμένων, η αγωνία του αυτοπροσδιορισμού είναι οι βασικοί άξονες του Κοντολέων (και όχι μόνο σε αυτό το βιβλίο του). Τα εκφραστικά μέσα κατακτημένα, η έκφραση ηθελημένα κοφτή, η στίξη ιδιαίτερα λειτουργική, η τεχνική ζεμένη στην αποθέωση του μετεωρισμού, του διφορούμενου, του οριακά ανεκπλήρωτου που πάντοτε απομένει άλλοτε ως θύμηση και άλλοτε ως ενοχή. Με άλλα λόγια: εννιά διηγήματα που μπορούν να διαβαστούν ως εννιά προσωπικές προτάσεις ερωτογραφικού ύφους.
Επίσης, εξαιρετικά επιτυχημένη αποδεικνύεται η επιλογή του Κοντολέων να ενσπείρει, εκ των υστέρων, μέσα στα διηγήματα στίχους νεοελλήνων ποιητών που αγαπάει (από τον Κ.Π. Καβάφη, τον Γιώργο Σεφέρη και τον Μανώλη Αναγνωστάκη μέχρι την Αθηνά Παπαδάκη και τον Γιάννη Βαρβέρη). Το αποτέλεσμα είναι ένα καινούριο κείμενο, εντελώς διαφορετικά φωτισμένο, το οποίο καταφέρνει να συνδιαλέγεται με τους στίχους και να αποκτά χάρη σε αυτούς εντελώς διαφορετική προοπτική. Αναμφίβολα ένα ευτυχισμένο αποτέλεσμα μιας πολύχρονης αναγνωστικής εμπειρίας αλλά και μιας ιδιαίτερης συγγραφικής ευαισθησίας – και, γενικότερα, μια από τις σημαντικότερες συλλογές διηγημάτων των τελευταίων χρόνων.

Άρης Προκοπίου - Περιοδικό Μοβ (Νο 14, Καλοκαίρι 2006)