"Σχεδόν Έρωτας" - μια κριτική από τον Γιώργο Βέη

Η γνωστή χαρμολύπη των συνήθως αδιέξοδων ερώτων ποτίζει ανεμπόδιστη τη γραφή. Τα πρόσωπα χάνονται μέσα στην ποικιλία των πραγμάτων, ενώ διακεκριμένοι τόποι, όπως είναι φέρ' ειπείν η Λεωφόρος Συγγρού, στοιχειώνουν το όραμα μιας αλλαγής της ύπαρξης προς το Αγαθό, το οποίο μάλλον δεν πρόκειται, σύμφωνα με όσα εκτίθενται, να υλοποιηθεί. Από τα έγκατα μιας τυφλής μανίας, η οποία επείγεται να αναποδογυρίσει τον κόσμο, ακούγεται σταθερά η βουή των παθών του ανθρώπου. Ο δόκιμος μυθιστοριογράφος προτείνει μάλιστα έναν ενοφθαλμισμό, ενσωματώνοντας στον κύριο κορμό των αφηγημάτων γνωστούς και άγνωστους στίχους ποιητών μας, με τους οποίους ιδιοσυγκρασιακά συγγενεύει. Η διακειμενική αυτή σταυροβελονιά είναι ένα ακόμη δείγμα των ομολογουμένων συνθετικών ικανοτήτων του συγγραφέα.
(Γιώργος Βέης -"Αυγή της Κυριακής", 24/7/2006)

Η δύναμη της εγκατάλειψης

...Πρέπει να το παραδεχτούμε. Η πλήρης εγκατάλειψη -εγκατάλειψη στο οτιδήποτε- επιφέρει δύναμη. Η εγκατάλειψη στο πάθος του έρωτα φτιάχνει τους εραστές. Η εγκατάλειψη στην εξουσία, τους ηγεμόνες. Η εγκατάλειψη στο φόβο, τους καλλιτέχνες.
Υπάρχει τίποτε άλλο εκτός από τον έρωτα, την εξουσία και την Τέχνη, που να είναι έκφραση απόλυτης δύναμης; Λέω όχι. Και γι αυτό πιστεύω πως οι γνήσιοι καλλιτέχνες δεν φτιάχνουν ποτέ το αριστούργημα. Όπως οι μεγάλοι εραστές ποτέ δεν ερωτεύτηκαν. Οι γνήσιοι ηγεμόνες ποτέ δε βασίλεψαν. Σε ποια στάδια μπορούν να διεκδικήσουν τον κότινο της νίκης; Αφού όλα τους έχουν φτιαχτεί σύμφωνα με τα σχέδια των μετριοτήτων και για μετριότητες πάλι προορίζονται.
(από το -εκτός, πλέον, κυκλοφορίας- μυθιστόρημα "Αποφάσισα να σκοτώσω τον Ερμόλαο")

Σχεδόν Έρωτας -μια κριτική

Έφτιαξα αυτό το blog για να λειτουργεί ως συμπλήρωμα της ιστοσελίδας μου. Να μπορώ να ενημερώνω όσους ενδιαφέρονται για το έργο μου για το τι καινούργιο γράφω, το τι γράφεται για τα βιβλία μου, όπως βέβαια και να ανταλλάσω απόψεις με φίλους του ιντερνετ πάνω σε ζητήματα λογοτεχνίας.
Με αυτή, λοιπόν, τη λογική δημοσιεύω κατά καιρούς και post με συνεντεύξεις μου και με κριτικές για τα βιβλία μου.
Ανάμεσα στις τελευταίες και αυτή που ακολουθεί


Μάνος Κοντολέων, Σχεδόν έρωτας, διηγήματα, σελ. 168, Πατάκης, 2006
Πέρα από το έργο του που εντάσσεται στην παιδική και την εφηβική λογοτεχνία (έργο που δίκαια τον έχει κατατάξει ανάμεσα στους δύο ή τρεις σημαντικότερους εκπροσωπους της των τελευταίων 30 χρόνων,) ο Μάνος Κοντολέων (γεν. 1946) μας έχει δώσει και περισσότερα από δέκα πεζογραφικά βιβλία που απευθύνονται στο ενήλικο κοινό. Παρόλο που ο χώρος του βιβλίου δύσκολα αποδέχεται κάποιον όταν ξεφεύγει από την εικόνα που έχει δημιουργηθεί για αυτόν (συχνά και δίχως την θέλησή του) αξίζει τον κόπο να πούμε πως το αλληγορικό μυθιστόρημα του Κοντολέων Ιστορία Ευνούχου (2001) ήδη χαρακτηρίστηκε από την κριτική ως γραμματολογικό γεγονός (Άλκηστις Σουλογιάννη στο περιοδικό Διαβάζω, τεύχος 416) ενώ το μυθιστόρημά του Ερωτική αγωγή αποτελεί ένα εξαιρετικής τόλμης ερωτογράφημα, το οποίο επιχειρεί να ερμηνεύσει ολόκληρο τον 20ο αιώνα ως ένα αντιθετικό σχήμα απελπισμένης αναζήτησης και αμήχανης άρνησης του ερωτισμού (εγχείρημα που, με λίγες εξαιρέσεις, αγνοήθηκε από την προσανατολισμένη σε εύκαιρες ηθογραφίες κριτική).
Τα διηγήματα του Σχεδόν έρωτας (όπως και το θεατρικό έργο Η τέταρτη εποχή, Πατάκης 2005) αποτελούν την συνέχεια της ίδιας διερεύνησης: την αναζήτηση της προσωπικής ταυτότητας δια του ερωτικού (του σεξουαλικού) προσδιορισμού. Λόγου χάρη, η ηρωϊδα (ο ήρωας;) του Δόλου (το εμβληματικό πρώτο διήγημα της συλλογής – και μια από τις πιο ευτυχισμένες πεζογραφικές στιγμές του Κοντολέων) γνωρίζει την δόξα υποδυόμενη έναν άλλον• ωστόσο ο άντρας που έγινε γυναίκα και Ολυμπιονίκης στο τέλος της ζωής της αναγκάζεται να διεκδικήσει ξανά αυτήν την κλεμμένη ταυτότητα διά του θανάτου της (ουσιαστικά δια της αυτοκτονίας της, σε μια βίαιη επίθεση μιας συμμορίας σε ένα σούπερ μάρκετ – και το αίμα στο στήθος της γίνεται το κρίσιμο μετάλλιο της ζωής της.
Το στοίχημα του έρωτα που πάντοτε συνοδεύεται από το μετέωρο βήμα του «σχεδόν» διατρέχει και τα εννιά διηγήματα της συλλογής: η απάτη, η σεξουαλική ελευθεριότητα, το παιχνίδι των ρόλων, η υποδόρια αλλά θανάσιμη υπονόμευση του αστικού ερωτισμού, η μελαγχολία του ανικανοποίητου, η δοξολογία των υπονοουμένων, η αγωνία του αυτοπροσδιορισμού είναι οι βασικοί άξονες του Κοντολέων (και όχι μόνο σε αυτό το βιβλίο του). Τα εκφραστικά μέσα κατακτημένα, η έκφραση ηθελημένα κοφτή, η στίξη ιδιαίτερα λειτουργική, η τεχνική ζεμένη στην αποθέωση του μετεωρισμού, του διφορούμενου, του οριακά ανεκπλήρωτου που πάντοτε απομένει άλλοτε ως θύμηση και άλλοτε ως ενοχή. Με άλλα λόγια: εννιά διηγήματα που μπορούν να διαβαστούν ως εννιά προσωπικές προτάσεις ερωτογραφικού ύφους.
Επίσης, εξαιρετικά επιτυχημένη αποδεικνύεται η επιλογή του Κοντολέων να ενσπείρει, εκ των υστέρων, μέσα στα διηγήματα στίχους νεοελλήνων ποιητών που αγαπάει (από τον Κ.Π. Καβάφη, τον Γιώργο Σεφέρη και τον Μανώλη Αναγνωστάκη μέχρι την Αθηνά Παπαδάκη και τον Γιάννη Βαρβέρη). Το αποτέλεσμα είναι ένα καινούριο κείμενο, εντελώς διαφορετικά φωτισμένο, το οποίο καταφέρνει να συνδιαλέγεται με τους στίχους και να αποκτά χάρη σε αυτούς εντελώς διαφορετική προοπτική. Αναμφίβολα ένα ευτυχισμένο αποτέλεσμα μιας πολύχρονης αναγνωστικής εμπειρίας αλλά και μιας ιδιαίτερης συγγραφικής ευαισθησίας – και, γενικότερα, μια από τις σημαντικότερες συλλογές διηγημάτων των τελευταίων χρόνων.

Άρης Προκοπίου - Περιοδικό Μοβ (Νο 14, Καλοκαίρι 2006)

Έρωτας και Πολιτική

Υπάρχει έρωτας στην πολιτική;
Με τον έρωτα μπορεί κανείς να κρίνει κοινωνικά φαινόμενα;
Εξουσία και έρωτας -σχέση στοργής ή μίσους;

Ας ερευνήσουμε την πολιτική διάσταση του έρωτα, μέσα από σκέψεις προσωπικές ή κείμενα που διερευνούν αυτό το θέμα.

Προσωπικά επέλαξα τρία αποσπάσματα και τα θέτω προς συζήτηση, αλλά και προτείνω την αναφορά και άλλων

Η ηθική της πόρνης ή η πορνεία της ηθικής(απόσπασμα από το δοκίμιο του Νίκου Δήμου "Η κρυφή ζωή των αστών")

"Όλοι οι ηλίθιοι της αστικής τάξης που προφέρουν συνεχώς τις λέξεις: ‘ανήθικο, ανηθικότης, ηθική στην Τέχνη' και άλλες βλακείες", γράφει ο Baudelaire, "με κάνουν να σκέπτομαι την Luise Villedieu, πουτάνα των πέντε φράγκων, που, συνοδεύοντάς με μια φορά στο Λούβρο, όπου δεν είχε πάει ποτέ της, άρχισε να κοκκινίζει, να κρύβει το πρόσωπό της, και, τραβώντας με κάθε πέντε λεπτά από το μανίκι, με ρωτούσε μπροστά σε πολλά αθάνατα αγάλματα και πίνακες, πως ήταν δυνατόν να εκθέτει κανείς δημόσια παρόμοιες χυδαιότητες".
Ο Baudelaire έβαζε την πορνεία (και τις πόρνες) πάνω από την αστική ηθική. Η εκπόρνευση δεν ήταν γι αυτόν μόνον συναλλαγή αλλά και δόσιμο, και γενναιοδωρία και φιλευσπλαχνία. "Τι είναι η Τέχνη;" ρωτάει. "Πορνεία". "Ο Έρωτας είναι η κλίση για εκπόρνευση. Δεν υπάρχει ευγενής απόλαυση, που να μην μπορεί να αναχθεί στην Πορνεία". Ακόμα και ο Θεός αποκαλείται: "το πλέον εκπορνευμένο όν... αφού είναι ο ύψιστος φίλος για κάθε άτομο, αφού είναι η κοινή, ανεξάντλητη δεξαμενή της αγάπης."
Περίεργες κλίμακες αξιών: η πόρνη Luise θεωρεί άσεμνο αυτό που δείχνουμε στα παιδιά μας. Εμείς θεωρούμε άσεμνο αυτό που εκείνη πράττει (και την απεικόνισή του). Ο ποιητής το θεωρεί πράξη ευγενική - σχεδόν θεία.




Υπέρ Πορνογραφίας(απόσπασμα -Δημοσιεύτηκε στη Μακεδονία της Κυριακής, στις 03-10-2004.)
Θανάσης Τριαρίδης

...Να το πω καθαρά: είμαι υπερ της πορνογραφίας – εφόσον φυσικά τηρείται το αυτονόητο δικαίωμα της ελεύθερης συναίνεσης των όσων συμμετέχουν σε αυτή. Και θεωρώ ελπιδοφόρο πως στην νεοθρησκόληπτη Αμερική του Μπους, τριάντα συγγραφείς και καλλιτέχνες (ανάμεσά τους ο Σαλμάν Ρουσντί, ο Γκορ Βιντάλ, ο Λου Ριντ και πολλοί άλλοι) συμμετέχουν με κείμενα τους σε μια έκδοση-μανιφέστο υπερ της πορνογραφίας. «Ο βαθμός ελευθερίας και πολιτισμού μιας κοινωνίας κρίνεται από τη θέλησή της να αποδεχτεί την πορνογραφία» γράφει ο Ρουσντί. Νομίζω πως έχει δίκαιο. Όσο περισσότερο λατρεύεται το σώμα, οι εκστάσεις του και οι εκκρίσεις του, τόσο λιγότερο ισχυροί είναι όσοι, παντοκράτορες και ποιμενάρχες, λογαριάζουν τους ανθρώπους για ιδιοκτησία τους και σπέρνουν τον φόβο. Αλλιώς: όσο περισσότερο ερεθίζονται οι άνθρωποι από ανθρώπους, τόσο πιο ελεύθεροι είναι από τους «Μπαμπούλες», από τα σκιάχτρα, από τα «Θηρία που έρχονται στην ακροθαλασσιά». Και αυτό δεν είναι λίγο – είναι πάρα πολύ.


"Ερωτική Αγωγή"(απόσπασμα από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Μάνου Κοντολέων)

...Ο άντρας παντρεύεται γιατί ο γάμος αποτελεί ένα ουσιαστικό βήμα ανόδου στην κοινωνική ενσωμάτωση του. Παντρεύεται γιατί ο γάμος πληθαίνει τους λόγους με τους οποίους ο αντρικός ρόλος έχει νόημα ύπαρξης. Ο άντρας θεοποιεί την ιδιοκτησία -ανάμεσα στα άλλα ιδιόκτητα αγαθά και μια γυναίκα. Ο άντρας ρισκάρει την τιμή του και επιβουλεύεται την τιμή των άλλων. Προφυλάσσει ότι κατέχει από την κατακτητική μανία των υπολοίπων* προσπαθεί να μαγαρίσει ότι ο σύμμαχος - αντίζηλος κρατά μέσα στην κάμαρή του. Παντρεύεται, τέλος, γιατί από μια ηλικία και μετά δεν είναι εύκολο να κτυπάς τις πόρτες που τις φωτίζουν κόκκινα φανάρια, μήτε να τραβολογιέσαι σε σκοτεινά δρομάκια των πάρκων.Ο άντρας παντρεύεται γιατί έτσι έχει επιλέξει ο κοινωνικός νόμος που καθορίζει την ισορροπία ανάμεσα στις γυναίκες και στους άντρες. Από τη στιγμή που η κοινοκτημοσύνη στον έρωτα αποβλήθηκε από την χορεία των καταξιωμένων αρχών ηθικής και νομοθεσίας, ο γάμος είναι η μόνη αποδεκτή οδός μέσα από την οποία το γένος των ανθρώπων μπορεί να συνουσιάζεται, να πολλαπλασιάζεται και στη συνέχεια να ευνουχίζεται- ένας δρόμος το κατά δύναμη κοινωνικά ασφαλής, ακόμα κι όταν φτάνει έως την διάλυσή του. Σημασία έχει η εφαρμογή -και η τυχόν διάλυση εφαρμόζεται πάνω σε κάτι που έχει προϋπάρξει. Και τελικά οι άντρες φτιάχνουν οικογένεια δίχως να έχουν αυθύπαρκτα αποφασίσει πως θέλουν να γίνουν οικογενειάρχες. Ο Άρης έτσι επρόκειτο να δημιουργηθεί -από πατέρα που δεν λαχτάραγε αυτόν τον ρόλο, μήτε και ήξερε τον τρόπο να τον παίξει. Όπως όλα τα αγόρια, γεννήθηκε και αυτός από έναν άντρα που η κοινωνία τον υποχρέωνε να τον δημιουργήσει. Γι αυτό και οι πιο μεγάλοι επαναστάτες ανήκουν στο ανδρικό γένος, όπως άλλωστε και σχεδόν όλοι οι δικτάτορες. Οι πρώτοι είναι όσοι εκφράζουν την αντίθεση τους, οι δεύτεροι όσοι αποφασίζουν να εκδικηθούνε.