Βραβεία Παιδικής Λογοτεχνίας 2004 - Μια εισήγηση
"Μια ιστορία του Φιοντόρ", Μάνος Κοντολέων
Εισήγηση του μέλους της Επιτροπής Κρατικών Βραβείων, Ανδρέα Καρακίτσιου, καθηγητή Π. Λ. στο Α.Π.Θ
Ένα μυθιστόρημα με θέμα την μετανάστευση, θέμα σαφέστατα επίκαιρο και μάλλον πρόσφορο και ελκυστικό στην παιδική πεζογραφία. Οι συγγραφείς της τελευταίας δείχνουν μια αξιοθαύμαστη ταχύτητα αντίδρασης και αμεσότητα ανακλαστικών σε σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα, πράγμα που δεν χαρακτηρίζει τους συγγραφείς της λογοτεχνία για μεγάλους.
Υπάρχει ήδη μια πληθώρα παιδικών μυθιστορημάτων ( περίπου 30)με θέμα τη μετανάστευση. Η ιδιαιτερότητα αυτού του μυθιστορήματος έγκειται κυρίως στο γεγονός ότι συνολικά και ειδικά απομακρύνεται από τα γνωστά κλισέ της παιδικής μυθιστοριογραφίας. Πρώτα- πρώτα η ανάπτυξη του μύθου και το στήσιμό του αποποιείται των απλών παραδοσιακών αφηγηματικών τεχνικών που τόσο στερεότυπα βλέπουμε να εμφανίζονται γενικά στην παιδική πεζογραφία, δηλαδή απλούστευση του θέματος, τριτοπρόσωπη παντογνωστική αφήγηση, απλοποίηση αναλύσεων, προσεγγίσεων και αναπαραστάσεων της κοινωνικής πραγματικότητας, αποφυγή επώδυνων σκηνών και εικόνων και μια γενικότερη διάθεση να αποσιωπηθούν και να στρογγυλευτούν τα δύσκολα και τα επώδυνα.
Είναι λοιπόν καταλυτική η παρουσία τεχνικών αφήγησης, όπως η πρωτοπρόσωπη αφήγηση που επιβάλλει ταυτόχρονα την εσωτερική οπτική γωνία, κάτι που επιτρέπει μια πολυπρισματική και πολυδιάστατη αφήγηση των γεγονότων και των επεισοδίων που σημαδεύουν την λογοτεχνική αναπαράσταση ενός κόσμου γεμάτο αληθοφάνεια και ρεαλισμό. Είναι από τις σπάνιες φορές που η τεχνική της αληθοφάνειας και της αυθεντικοποίησης εφαρμόζεται με τέτοια επιτυχία. Ονόματα αυθεντικά, φράσεις αυθεντικές, διάλογοι στη γλώσσα καταγωγής των ηρώων, παρελαύνουν στις σελίδες του μυθιστορήματος.
Εντυπωσιάζει επίσης η αυθεντικότητα των ηρώων, η πειστικότητα των χαρακτήρων, οι σκέψεις τους και η συμπεριφορά τους συμβαδίζουν με την πραγματικότητα. Το κυρίαρχο θέμα της μετανάστευσης αναδύεται με φυσικό και αβίαστο τρόπο και ξεπερνάει τις περιπέτειες των ηρώων. Υπάρχει ένας ρεαλιστικός μανδύας τον οποίον υπηρετούν οι αναπαραστάσεις του κόσμου της ελληνικής επαρχίας με τις ιδιαιτερότητές, τις μικρότητες και τις μικροπρέπειες. Αποφεύγονται συνειδητά εξωραϊσμοί και απλοποιήσεις και λογικές τύπου happy end. Στην ουσία ανατρέπεται η στερεότυπη εικόνα του «ανοιχτού» ή φιλικού έλληνα απέναντι στον μετανάστη και αποτυπώνεται με απλότητα όλη η κρυφή και αθέατη πλευρά της ανέτοιμης ουσιαστικά ελληνικής κοινωνίας να δεχτεί τον «άλλο» .
Ειδικό σχολιασμό απαιτεί η σύνδεση του τίτλου με τον απόηχο γνωστού ρώσικου μυθιστορήματος.
Εισήγηση του μέλους της Επιτροπής Κρατικών Βραβείων, Ανδρέα Καρακίτσιου, καθηγητή Π. Λ. στο Α.Π.Θ
Ένα μυθιστόρημα με θέμα την μετανάστευση, θέμα σαφέστατα επίκαιρο και μάλλον πρόσφορο και ελκυστικό στην παιδική πεζογραφία. Οι συγγραφείς της τελευταίας δείχνουν μια αξιοθαύμαστη ταχύτητα αντίδρασης και αμεσότητα ανακλαστικών σε σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα, πράγμα που δεν χαρακτηρίζει τους συγγραφείς της λογοτεχνία για μεγάλους.
Υπάρχει ήδη μια πληθώρα παιδικών μυθιστορημάτων ( περίπου 30)με θέμα τη μετανάστευση. Η ιδιαιτερότητα αυτού του μυθιστορήματος έγκειται κυρίως στο γεγονός ότι συνολικά και ειδικά απομακρύνεται από τα γνωστά κλισέ της παιδικής μυθιστοριογραφίας. Πρώτα- πρώτα η ανάπτυξη του μύθου και το στήσιμό του αποποιείται των απλών παραδοσιακών αφηγηματικών τεχνικών που τόσο στερεότυπα βλέπουμε να εμφανίζονται γενικά στην παιδική πεζογραφία, δηλαδή απλούστευση του θέματος, τριτοπρόσωπη παντογνωστική αφήγηση, απλοποίηση αναλύσεων, προσεγγίσεων και αναπαραστάσεων της κοινωνικής πραγματικότητας, αποφυγή επώδυνων σκηνών και εικόνων και μια γενικότερη διάθεση να αποσιωπηθούν και να στρογγυλευτούν τα δύσκολα και τα επώδυνα.
Είναι λοιπόν καταλυτική η παρουσία τεχνικών αφήγησης, όπως η πρωτοπρόσωπη αφήγηση που επιβάλλει ταυτόχρονα την εσωτερική οπτική γωνία, κάτι που επιτρέπει μια πολυπρισματική και πολυδιάστατη αφήγηση των γεγονότων και των επεισοδίων που σημαδεύουν την λογοτεχνική αναπαράσταση ενός κόσμου γεμάτο αληθοφάνεια και ρεαλισμό. Είναι από τις σπάνιες φορές που η τεχνική της αληθοφάνειας και της αυθεντικοποίησης εφαρμόζεται με τέτοια επιτυχία. Ονόματα αυθεντικά, φράσεις αυθεντικές, διάλογοι στη γλώσσα καταγωγής των ηρώων, παρελαύνουν στις σελίδες του μυθιστορήματος.
Εντυπωσιάζει επίσης η αυθεντικότητα των ηρώων, η πειστικότητα των χαρακτήρων, οι σκέψεις τους και η συμπεριφορά τους συμβαδίζουν με την πραγματικότητα. Το κυρίαρχο θέμα της μετανάστευσης αναδύεται με φυσικό και αβίαστο τρόπο και ξεπερνάει τις περιπέτειες των ηρώων. Υπάρχει ένας ρεαλιστικός μανδύας τον οποίον υπηρετούν οι αναπαραστάσεις του κόσμου της ελληνικής επαρχίας με τις ιδιαιτερότητές, τις μικρότητες και τις μικροπρέπειες. Αποφεύγονται συνειδητά εξωραϊσμοί και απλοποιήσεις και λογικές τύπου happy end. Στην ουσία ανατρέπεται η στερεότυπη εικόνα του «ανοιχτού» ή φιλικού έλληνα απέναντι στον μετανάστη και αποτυπώνεται με απλότητα όλη η κρυφή και αθέατη πλευρά της ανέτοιμης ουσιαστικά ελληνικής κοινωνίας να δεχτεί τον «άλλο» .
Ειδικό σχολιασμό απαιτεί η σύνδεση του τίτλου με τον απόηχο γνωστού ρώσικου μυθιστορήματος.
posted by Μανος Κοντολεων at 9:45 AM
2 Comments:
Μοιάζει λίγο άσχετο αυτό που θα σας διηγηθώ, αλλά μου ήρθε στο μυαλό και δεν αντιστάθηκα στον πειρασμό. Δεν ξέρω γιατί σας το γράφω τώρα, είναι η αλήθεια.
Είχα έναν καθηγητή Φιλόλογο στο Λύκειο, λίγο ιδιόρρυθμο, δεν συμπαθούσε ούτε τα άντερά του που λένε, αλλά παραδόξως εμένα με συμπαθούσε. Με πήρε από τα τελευταία θρανία που σύχναζα για να έχω την ησυχία μου και με έβαλε στο πρώτο θρανίο για να μη μου μιλάνε λέει οι άλλοι και να προσέχω στο μάθημα. Μας έκανε Κείμενα και Έκθεση. Έβαζε έναν έναν από την τάξη να διαβάζει ένα απόσπασμα από το κείμενο που είχαμε κάθε φορά και στο τέλος ζητούσε από έναν έναν πάλι με τη σειρά να πουν την άποψή τους γι' αυτό που διάβασαν. Ο ίδιος δεν σχολίαζε τίποτα. Φαινόταν να σκέφτεται αυτά που άκουγε, μασουλούσε το μούσι του και συνέχιζε το γαϊτανάκι πότε προσβάλλοντας κανέναν με τις ειρωνείες του και πότε λέγοντας "ο επόμενος".
Τότε, μας έβαλε να γράψουμε μια έκθεση για τη μετανάστευση. Πρέπει να είχα γράψει μόνο μια σελίδα και κάτι, αλλά το διάλεξε το κείμενο να εκπροσωπήσει ολόκληρο το σχολείο σε έναν πανελλήνιο μαθητικό διαγωνισμό. Δεν ξέρω τι απέγινε. Μάλλον δεν κέρδισα, γιατί θα το είχα μάθει, αλλά διαβάζοντας αυτή την εισήγηση με μετέφερε πίσω στα σχολεία και στα θρανία. Θυμήθηκα ότι κι εγώ το πιτσιρίκι δεν έλεγα τίποτα ρόδινο και αισιόδοξο σε εκείνο το μικρό κείμενο.
Λοιπόν, αυτός ο αντιπαθής σε όλους καθηγητής, κρίνοντας τώρα με τα μάτια του μεγάλου από απόσταση, μάλλον προσπαθούσε να ξυπνήσει το μυαλό μας. Τι δύσκολο πράγμα σε τέτοιους χαλεπούς καιρούς για τα παιδιά και τους εφήβους! Μάλλον σπάνιος ήταν και εξαιρετικός και ο μόνος που μάθαινε τα μικρά ονόματα των παιδιών, αλλά δεν κατόρθωνε να κερδίσει τη συμπάθειά τους για ένα λόγο: ξεβόλευε την τρέχουσα λογική τους...
Αυτό δεν πρέπει να κάνει και ένα μυθιστόρημα; Να ξυπνάει την αναρώτηση και την αμφιβολία;
Δεν μπορώ παρά να χαρώ που ένα βιβλίο μου λειτουργεί με τόσο προσωπικό τρόπο σε έναν αναγνώστη μου
Post a Comment
<< Home